ศึกษาวิเคราะห์การคิดเชิงบวกในการพัฒนาชีวิตตามหลักพระพุทธศาสนา

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ ๑) ศึกษาการคิดเชิงบวก (โยนิโสมนสิการ) ในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท ๒) วิเคราะห์การคิดเชิงบวกกับการพัฒนาชีวิตตามหลักคำสอนของพระพุทธศาสนาเถรวาท การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ การคิดเชิงบวกหรือโยนิโสมนสิการตามแนวทางของพระพุทธศาสนา หมายถึงการคิดเพื่อพัฒนาชีวิตไปสู่ความสุข โดยอาศัยหลักธรรมสำคัญที่ใช้ในการพัฒนาชีวิตก็คือหลักไตรสิกขาอันประกอบด้วยอธิศีลสิกขา อธิจิตสิกขาและอธิปัญญาสิกขา โยนิโสมนสิการ ประกอบด้วยวิธีคิด ๑๐ วิธี  ได้แก่ ๑.วิธีคิดแบบสืบสาวเหตุปัจจัย ๒.วิธีคิดแบบแยกแยะส่วนประกอบ  ๓.วิธีคิดแบบรู้เท่าทันธรรมดา ๔.วิธีคิดแบบอริยสัจ ๕.วิธีคิดแบบอรรถธรรมสัมพันธ์  ๖.วิธีคิดแบบเห็นคุณเห็นโทษแล้วหาทางออก  ๗.วิธีคิดแบบ วิภัชชวาท ๘. วิธีคิดแบบอุบายปลุกเร้าคุณธรรม  ๙.วิธีคิดแบบคุณค่าแท้ คุณค่าเทียม ๑๐.วิธีคิดแบบมีสติเป็นอยู่ในขณะปัจจุบัน นั้นคือจุดเริ่มแรกของการเข้าสู่ระบบหลักธรรมทั้งหมดของพระพุทธศาสนา เพราะก่อให้เกิดสัมมาทิฏฐิ เมื่อมีสัมมาทิฎฐิก็สามารถถึงซึ่งอริยมรรควิธีอื่นๆ ที่เป็นหนทางแห่งความดับทุกข์

จากการวิเคราะห์การคิดเชิงบวกกับการพัฒนาชีวิต โยนิโสมนสิการมีความสำคัญต่อการพัฒนาชีวิต ในการเข้าถึงความจริงแห่งชีวิตและโลก เป็นผู้ไม่ประมาทอย่างถึงที่สุด มีสติสัมปชัญญะอยู่ตลอดเวลา ทั้งนี้พระพุทธศาสนากำหนดแนวทางของการพัฒนาชีวิตหรือเรียกว่า การภาวนา เป็น ๔ แนวทาง ได้แก่ การพัฒนากาย การพัฒนาศีล การพัฒนาจิตและการพัฒนาปัญญา บุคคลผู้สามารถพัฒนาชีวิตทั้ง ๔ แนวทาง จะมีคุณสมบัติของผู้มีสุขภาพกายดี (ภาวิตกาย) สามารถอยู่ร่วมกันกับคนอื่นในสังคมเป็นอย่างดี (ภาวิตศีล)  มีสุขภาพจิตดีคือมีจิตตั้งมั่นประกอบด้วยสติ (ภาวิตจิต)  และเป็นผู้มีปัญญาดีคือรู้ความจริงของชีวิตและโลก  (ภาวิตปัญญา) เมื่อรู้ความจริงดังกล่าวจึงวางตนและวางจิตของตนอย่างถูกต้อง ทำให้ใช้ชีวิตอย่างมีความสุข