กระบวนทรรศน์หลังนวยุคในปรัชญาศิลปะของท่านพุทธทาสภิกขุ : การศึกษาเชิงวิเคราะห์ วิจักษ์ และวิธาน

Abstract

ตามที่คำสอนทางพุทธศาสนาของท่านพุทธทาสภิกขุ ได้รับการยกย่องว่าเป็นการสอนเชิงปฏิรูปโดยท่านได้ตีความคำสอนทางพุทธศาสนาให้ปรากฏอยู่ในโลกแห่งปัจจุบันที่เราสามารถสัมผัสได้ ทั้งเรื่องนิพพาน เรื่องโลกหน้า และความหลุดพ้น ในทางศิลปะท่านก็ให้ความหมายใหม่ว่า ศิลปะคือธรรมะ ซึ่งแตกต่างจากความเชื่อเดิมอีกเช่นกัน วิจัยเรื่องนี้จึงมีวัตถุประสงค์ที่จะแสดงให้เห็นว่า การตีความใหม่ทางปรัชญาศิลปะของท่านนั้น เป็นสิ่งเดียวกับหลักการของกระบวนทรรศน์หลังนวยุค(หลังสมัยใหม่) ซึ่งเป็นกระบวนทรรศน์ที่ได้รับความสนใจอย่างกว้างขวางในปัจจุบัน ในฐานะที่เป็นความคิดทางปรัชญาที่ปฏิเสธ ความแน่นอนตายตัวของกฎเกณฑ์ทางวิทยาศาสตร์ ที่เคยครองพื้นที่ความจริงของโลกมายาวนาน งานวิจัยดังกล่าวใช้วิธีการวิจัยแบบวิภาษวิธี (dialectic) คือตั้งประเด็นปัญหาและเสนอเหตุผล ข้อโต้แย้งของ
ความเห็นทั้งสองฝ่าย ผลการวิจัยพบว่า ปรัชญาศิลปะของท่านเป็นสิ่งเดียวกับหลักการกระบวนทรรศน์หลังนวยุค เพราะเชื่อในความไม่แน่นอน ปฏิเสธการมีตัวตนของสิ่งทั้งหลาย และเน้นว่าโลกเป็นอนัตตา ดั้งนั้นการที่ท่านตีความว่าโลกเป็นอนัตตาและศิลปะคือธรรมะ จึงทำให้ความเห็นของท่านสอดคล้องกับกระบวนทรรศน์หลังนวยุคได้เป็นอย่างดี เพราะมีเป้าหมายอย่างเดียวกันคือการสร้างสันติภาพของโลก